‘Bu kitabı meydana getiren anlatı türündeki düzyazı çalışmaları 1933 ve 1934 yıllarında gerçekleştirildiler. Köklerinin Stevenson ve Chesterton’dan yaptığım yeniden okumaların yanı sıra Von Sternberg’in ilk filmlerine, hatta belki Evaristo Carriego’nun belli bir biyografisine kadar uzandığı kanısındayım. Birbiriyle alakasız şeyleri de bir arada sıralama, devamlılığı sağlamak adına anlık çözümler üretme ya da bir insanın yaşamının iki-üç sahneye indirgenmesi (“Pembe Köşedeki Adam” öyküsünü biçimlendiren de bu görsel niyet) gibi yöntemleri kendi amaçlarına alet ettiklerini söylemeliyim. Psikolojik metinler değiller ve öyle olmaya da çalışmıyorlar. ‘ şeklinde yazıyor Borges kitabının ilk basımında yer alan önsözünde.
‘Borges, edebiyatın evrensel tarihindeki en iyi hikayelerden bazılarını yazdı. Aynı zamanda Alçaklığın Evrensel Tarihi’ni de yazdı. ‘Julio Cortázar
Borges’ye Latin Amerika romanının babası olarak anılıyor bazı düşünürlerce. Gabriel Garcia Márquez’lerin, Carlos Fuentes’lerin ve daha bir dolu yazarın babası . Bir eleştirmen Borges’tan şöyle bahsediyor : “Borges’nin bir eserini ilk kez okumak alfabede yeni bir harf, müzikte yeni bir nota keşfetmek gibidir”.
Jorge Luis Borges’ın en ses getiren yapıtı Alçaklığın Evrensel Tarihi ismi itibari ile okuyucu ilk andan itibaren kendine çekiyor. Kitabın kapağını açmadan gelen bu merak duygusu son sayfaya kadar okuyucu bırakmıyor. Borges’ın bu eseri tabii gerçek tarih değil. Hatta tarihle pek az alakası olan edebi bir kurgu. İlk baskılarda metin İspanyolcadan İngilizceye oradan Türkçeye çevirilerek yayınlamış. Ancak hiç bir yerde bulamayacağınız büyülü gerçekçilik ile yazılmış Borges’a has mizahi metinlerin insana ulaşması kaybolmamış. İslam dünyasından, Doğu’dan ve vahşi batıdan seçtiği hikayeleri kendine has ironi ile değiştirerek yazılarında insanlığa dair tespitlerde bulunuyor. Doğu’dan Batı’ya, Çin’den Amerika’ya, Afrika’dan Arap alemine kadar birçok alçak var bu kitapta. Hikayelerin hepsi alçaklığın değişik türleri ya da görünümleri üzerine bir seçkide yazılmış.Borges kitabının 1954 baskısına yazdığı önsözde başlıktaki “alçaklık” sözcüğünün “gökgürültüsü gibi gürlediğini”, ama ses ve öfkenin ardında bir şey olmadığını, kitabın bir görünüşten, bir imgeler yüzeyinden ibaret eğlenceli bir kitap olduğunu ifade etmekten de geri durmamış.
Kitabın özgün İspanyolca başlığı [Historia Universal de la Infamia] hikayelerin ana karakterlerinin kötü şöhretli olacağını baştan belirtiyor. Ne var ki kötü şöhret ille de bir alçaklıktan gelmek zorunda değil. Bu yüzden her gözükara maceraperestten mutlaka bir alçaklık öyküsü beklenmemeli. Ayrıca, öykülerin ana karakterlerinin ortak noktalarını aramak anlamlı görünse de bulmak mümkün olmayabilir. Borges’in bu derlemesindeki öykülerin ana karakterleri kendi aralarında kozlarını paylaşan züppeler olabildiği gibi zavallı köleleri kurtarma vaadiyle önce elinde avucunda ne varsa alıp sonra ölüme gönderen katıksız alçaklar da olabiliyor (Zalim Kurtarıcı Lazarus Morell). İktidara kafa tutan bir çete reisi veya birbirinden hesap soran iktidar ortakları (Görgüsüz Görgü Hocası Kôtsuké No Suké) ile yeraltı dünyasının patronları (Günah Taciri Keşiş Eastman) veya doğrudan sıradan insanın acizliğinden kendine gelecek devşiren haydutları (Maskeli Boyacı Merv’li Hâkim) tanıyoruz. Ya da üzüntüsünden aklını kiraya çıkartmış kalpleri dolandıranlar ile bela olmak için bela haline gelip öldürmek için öldürenleri (Vurdumduymaz Katil Bill Harrigan) ışıklar altında okuyucuya sunuyor.
Borges kitabını oldukça barok bir tarzda yazmış olsa da yayınlanma aşamasında törpülenerek önümüze geliyor kitap. Ne var ki kitabın sonunda alçaklığın dini, ülkesi, rengi, inancı olmadığını görüyoruz. Yazılmış olan Alçaklığın Evrensel Tarihinin yanı sıra yaşanan İnsanlık Tarihi ele alındığında hangi noktada bulacağız kendimizi?
“Aslında bu öykünün sonu yok, çünkü belki de sadakat nedir bilmeyen, ama bir gün sadakat gösterme umudunu hiçbir zaman tümden yitirmeyen bizler, onları sözlerimizle onurlandırmayı sürdüreceğiz..”
Kaynakça: https://www.youtube.com/watch?v=hYn5k7A75fo, https://recaidonmez.com/2020/02/27/alcakligin-evrensel-tarihi-2, https://kitapkosem.wordpress.com/2017/09/17/jorge-luis-borges-alcakligin-evrensel-tarihi/
Yazar: Emine Öksüz
