Yıllarca tanıklık ettiğimiz, gördüğümüz, işittiğimiz, hissetttiğimiz şeyleri; şeylerin özgünlüğünü, kültürel ve öznel motiflerle manipüle ederek yorumluyoruz. Yorumumuza estetik ve letafet katıp birtakım uygulama, teknik ve metotla saf istek dürtüsüne yenik düşerek ürüne dönüştürdüğümüzde ise elde ettiğimiz yeni ‘şey’ in bir sanat eseri olduğu konusunda uzlaşıyoruz.
Yaratıyı var eden, kendiliğinden beliren güçlü istenç farklı şekillerde yorumlanmıştır.
Spinoza(1632-1677) “İnsanın, daha az olgunluktan daha çok olgunluğa kavuşabilme çabası” olarak nitelendirirken, İlham prosedürü, sanat yaratışlarında rastlanan bir duygulanış ânına dayanmaktadır.
Lessing (1729-1781) için ilham sanatın öncüsüdür lakin Kant (1724-1804) aklın hür olma durumunu önceler, ilham ve sezinin ön koşulu olarak düşünebilme gücünü temel alır.
Ünlü şair Schiller’in:
“… Aklın, kendi yetki ve gücüne sahip olarak ileri hürriyete kavuşmasından doğan ruh haletini, gerçek bir sanat eserinin insanın varlığından kopup ayrıldığı bir an olarak kabul etmemiz gerekir!”
Şeklindeki yorumu, idealizmanın güçlü bir örneğini sunarken sanatın icrasının aklı özgür kıldığını, bu özgürlüğün de sanatı var ettiğini ifade eder.
Oscar Wilde, tanımlamanın, atfedilen kısıtlı anlamla sınırlandırmak olduğunu düşünür.
Eserin ihtiva ettiği, kurgu ve gerçeklik etkileşiminden oluşan içerik, her ne kadar yaratıcısı tarafından sınırları belirlenmiş ve pervasızca ürüne hapsedilmişse de yorumcusu tarafından dönüşümünü tamamlamamış ve dinamiktir.
Akıl veya duyguyla yahut ikisinin de iştirakından yükselen eser ve dinamizmi, iyi ve güzeli arzulayan insan için eşsiz bir hazla tatmin sağlar. Dolayısıyla da modernizmin cesur girişimi ve üretim sürecindeki neden ve öncelemeler bir kenara, gerek hitap ettiği gerek ilham aldığı kitle dolayısıyla sanatın salt kendisiyle ilgili olması söz konusu değildir.
KAYNAKÇA:
KAHRAMAN, H.B. (2002). Sanatsal Gerçeklikler, Olgular ve Öteleri. İstanbul: Everest
Yayınları
KRISTEVA, J. (2004). Korkunun Güçleri, İğrençlik Üzerine Deneme (N. Tutal, Çev.). İstanbul:
Ayrıntı Yayınları.
KULA, O. B. (2011). İmge ve İmgenin Belirlenimleri. Hürriyet Gösteri Sanat Edebiyat
Dergisi, 304, 26
FISCHER, E. (1968). Sanatın Gerekliliği, De Yayınevi, İstanbul
ATAR, C. (1968). Sanat Üzerine, Ülkemiz Dergisi sayı 26.
Yazar: Esra Bağcı
