Tüm ihtişamıyla Orta Avrupa boyunca uzanan Alp dağlarına bir yolculuğa çıkacağız. Dağlarda uzak mesafelerdeki insanların iletişim kurma amacıyla ortaya çıkmış, çoğunlukla İsviçre, Almanya ve Avusturya halk müziklerinde kullanılan bir müzik türünü inceleyeceğiz. Kiminin kulağına güzel kiminin kulağına ise hatalı ve rahatsız edici gelen bir tarz: yodel
Yodel nedir?
Yodel, göğüs sesinden falsettoya kadar geniş aralıktaki sesleri hızla değişen şekilde art arda çıkarmayla oluşturulan bir şarkı söyleme tarzıdır. Almanca aslı olan “jodeln” ise heyecan, coşku duygularını tasvir eden jo hecesinin vurgulanması anlamına gelmektedir. Bu tınının dağlar ve derin vadilerle Alp topografyasını yansıttığı varsayılmaktadır. Bu kadar tanımdan sonra yodeli kafanızda şekillendirmeniz için bir örnekle yazıya başlayalım.
Yodelin ortaya çıkışıyla ilgili çeşitli hipotezler vardır. Alp kornosunun sesini taklit etmek şeklinde oluştuğu hipotezlerden biridir. Bir diğer hipoteze göre ise dağcılar bağırırken sesleri çatlamış ve yankıyla da birlikte bu melodi oluşmuştur.
En yaygın ve kabul gören hipoteze göre ise dağlarda iletişim kurmak veya hayvan sürüsünü bulmak amaçlarıyla kullanılmıştır. Bu amaçlar düşünüldüğünde benzerlerinin başka kültürlerde de bulunduğunu fark etmek şaşırtıcı olmayacaktır. Örneğin İskandinav kültürüne bakıldığında İsveççe “kulning” ya da Norveççe “laling” denen müzik tarzları görülmektedir. İsveçli sanatçı Jonna Jinton’un şu videosu kulning hakkında fikir verecektir.
Yodel geleneğinin 1830’larda eğlence amacıyla çeşitli etkinliklerde kullanılması türün popülerliğini artırmıştır. Zamanla bu tür dünya geneline yayılmıştır. Amerikan country müzik sanatçısı Jimmie Rodgers’ın şarkılarında kullanmasıyla blue yodel denen Amerikan tarzı yodel oluşmuştur. Alman sanatçı Franzl Lang’ın geleneksel kıyafet ve komik şapkasıyla sergilediği bir yodel performansını paylaşmak isterim. Bu videoda sanatçının ağzını çok az hareket ettirerek bunca sesi çıkarması beni oldukça şaşırtmıştı.
Popüler Kültürde Yodel
Halk müzikleri dışında pop müziğe de yansıyan yodelin belki de en bilinen örneği Aslan Kral filminden de duymuş olabileceğiniz “The Lion Sleeps Tonight” şarkısıdır. 1939’da Güney Afrika’da yazılan orijinali “Mbube” (Zuluca: aslan) çeşitli adaptasyonlarla gündeme gelmiştir. The Tokens grubu tarafından yapılan uyarlamada nakarattaki yodel etkilerini fark edebilirsiniz.
Bir diğer popüler örnek ise 2017’de düzenlenen Eurovision şarkı yarışmasına Romanya’yı temsilen katılan genç sanatçı Ilinca Băcilă’dan. Bu performans sırasında 18 yaşında olan sanatçının ses kontrolü takdire şayan.
Peki siz bu şarkı söyleme tarzını beğendiniz mi? Yoksa siz de İskoç tarih yazarı Sir Walter Scott’un 1830’da günlüğünde belirttiği gibi yodeli eşek sesine mi benzettiniz?
Kaynakça:
https://www.britannica.com/art/yodel
https://en.wikipedia.org/wiki/Yodeling
https://www.wise-geek.com/what-is-yodeling.htm
YouTube: Jonna Jinton
Yazar: Elif Eraydın
