Deneysel sinemanın tanımını yapmak bazı zorluklar içerir. Bu zorlukların en temel sebebi deneysel sinemanın sınırları olmayan veya sınırlarını sınamayı deneyen bir kavram olmasıdır.
1920’lerden bu yana oldukça sınırlı bir izleyici kitlesine hitap ediyor olmasına rağmen algı ve algılatmak üzerine izleyiciyi tamamen işin içine katan, geleneksel ve ana akımın dışında kalan, kendi mantık ve estetik söylemi olan bir sinemadır.
Günümüzde sinema yoğun biçimde piyasanın baskısı altındadır. Kâr eden ürün, sihirli bir formülle elde edilmiştir, aynı formül defalarca küçük değişikler geçirerek karşımıza çıkar. Değişkenler o kadar az farklılaşır ki, finalde izlediğimiz en ufak bir anlatı değişikliği bizi şaşırtır. Bu nedenle deneysel sinema hem içerik hem de biçim olarak baştan aşağı yenilikçi, alternatif ve güçlü yapılar üreten filmleri ortaya çıkardığı için kıymetlidir.
Peki bir filmi deneysel olarak adlandırmamız için neler gerekir?
Bu sorunun en kısa ve öz cevabı filmin yönetmenin ‘’Bu filmde ne denediniz?’’ sorusuna cevap verebilmesidir. Bunun yanında ‘’Ne?’’ ve ‘’Nasıl?’’ soruları deneysel formatı üretmek için önemli sorulardır. ‘’Ne?’’ sorusu bize filmin içeriğinden cevap verirken ‘’Nasıl?’’ sorusu bize filmin biçiminden cevap verir.
‘’Anaakım ya da egemen sinemanın aksine, bazı yönetmenler bir filmin neyi, nasıl göstereceğini belirleyen Ortodoks kavramlara meydan okuyan filmler çekmektedir. Bu yönetmenler stüdyo sisteminden bağımsız olarak çalışmakta ve filmlerini çoğunlukla tek başlarına çekmektedirler. Bu sinemacıların filmlerini sınıflandırmak kolay değildir; fakat bununla beraber genellikle deneysel ya da avangart olarak adlandırılırlar.’’
Deneysel sinema bir hikaye sineması değildir ya da en azından klasik anlatı diyebileceğimiz bir yapısı yoktur. Bir kısmında öykü olmasa bile anlatısal bir yapı olabilir. Böylesi bir soyutlama içinde bir filmi izleyen seyirciye ne izlemiş olduğunu ya da ne gördüğünü sorduğumuzda genellikle ilk olarak anlattığı şey gördüğü her ne ise o olur.
Deneme hangi alanlarda yapılabilir?
1- Film Materyalinde
Günümüzde film ile çalışılmadığı için artık bu maddenin pek şansı kalmamış olsa da deneysel sinema tarihinde örnekleri vardır. Pelikülü elle boyamak, fırçayla boyamak, yakmak vs gibi denemeler yapılmıştır.
2- Film Biçiminde
Kurguda, kostümde, dekorda, görüntüde, seste, müzikte yapılan deneyleri bu maddenin altına alabiliriz.
3- Film Metninde
Film içeriğinde deney yapmaktır. Dramatik kurgu üzerine çalışmayı ve denemeler yapmayı hedefler.
Son olarak deneysel sinemanın bir akım veya hareket olmadığını, bir oluşum olduğunu, kendine has bir kurulumu olduğunu belirtmek gerekir. Bunun en büyük sebebi deneysel sinemanın modern sanat içerisinde doğmuş olması ve pek çok akım içinde yapılmış filmi kucaklamasıdır. Örneğin empresyonist sinema adı altındaki filmlerin içinde deneysel oluşumlar görülebilir.
Merak edenler için deneysel film örnekleri:
- https://www.youtube.com/watch?v=5yAnYQGqefk
- https://www.youtube.com/watch?v=YSY0TA-ttMA
- https://www.youtube.com/watch?v=ZXrjrr6ifME
- https://www.youtube.com/watch?v=xUZ3HOkdV2c
- https://www.youtube.com/watch?v=oJ_t1eOAipo
- Yenilerden: https://mubi.com/tr/films/cold-meridian
- Son olarak benim de çok sevdiğim Türk yönetmen Ahmet Uluçay’dan: https://www.youtube.com/watch?v=LEQuBH8jroA
Okuduğunuz için teşekkürler…
Kaynaklar:
- Bordwell, David; Thompson, Kristin, Film Sanatı: Bir Giriş, Ertan Yılmaz ve Emrah Suat Onat (çev.), De Ki Basım Yayım, 2009, s.355
- https://www.youtube.com/watch?v=KNxcZU60eQc&list=PLVzK8XhzURV6fxCmVp1y9YhwTk9EoEQfi&index=66&t=5s
- file:///D:/%C4%B0ndirilenler/Politik%20Sinema%20Olana%C4%9F%C4%B1%20Olarak%20Deneysel%20Sinema.pdf
