Göğüs cerrahisinden ve bu alandaki teknolojik yeniliklerden bahsetmeden önce bazı tanımlar yapmak gerekebilir. Öncelikle insan vücudu her ne kadar bir bütün halinde olsa da daha iyi incelenebilmesi ve incelemelerin daha detaylı yapılabilmesi adına bölümlere ayrılmış ve çeşitli uzmanlık dalları arasında paylaşılmıştır. Bu bölümlerden beyin ve sinir sistemi nöroloji, kalp ve damarların oluşturduğu dolaşım sistemi kardiyoloji, göğüs bölgesi ise göğüs hastalıkları ve göğüs cerrahisi dalları tarafından incelenmektedir.
Göğüs hastalıkları; akciğer, bronşiyal tüpler, burun, yutak ve boğazı da içeren solunum sistemini etkileyen hastalıkların önlenmesi, teşhis edilmesi ve tedavi edilmesinde uzmanlaşmış tıp alanıdır. Göğüs cerrahisi ise bu bölgelerin travmalarını ve cerrahi tedavilerini inceler.
Tüm cerrahi branşlarda olduğu gibi göğüs cerrahisinde de invaziv teknikleri minimum derecede kullanmak çok mühimdir. Bunun için hastaya yapılacak işlemde minimum kesi yapılmalı, açılan delik sayısı az olmalı ve delikler minimum büyüklükte olmalıdır.
Bu koşulların sağlanabilmesi ise oldukça zordur. Bunun için ameliyatı yapan cerrah işinde çok iyi olmalı ve tamamen ameliyata konsantre olmalıdır lakin tüm cerrahlarımız bu kadar profesyonel değildir. Bu yüzden hastanın iyileşme sürecini kısaltmak ve hayat kalitesini artırmak amacıyla minimal invaziv cerrahi prosedürler geliştirilmiştir. Bunlardan en önemli iki tanesi olarak video yardımlı göğüs cerrahisini ve robot yardımlı göğüs cerrahisini sayabiliriz.
İlk defa 1990 yılında yapılmaya başlanan video yardımlı göğüs cerrahisinde normal cerrahi ameliyatlara ek olarak torakoskop ismi verilen bir kamera sistemi kullanılır. Bu yüzden genelde video yardımlı torakoskopik cerrahi olarak bilinir ve ingilizcesi video assisted thoracoscopic surgery olmasından ötürü cerrahlar tarafından VATS diye kısaltılır.
Bu tekniğin kullanılması için cerrah öncelikle klasik metotları kullanarak göğüs kafesine bir veya birkaç tane delik açar. Sonrasında bu deliklerden kamera ve cerrahi aletler hastanın vücuduna sokulur. Kameradan gelen görüntü ameliyat masasının yanında duran bir ekrana verilir ve bu sayede cerrah bu ekrana bakarak ameliyatını kolayca yapabilir. Lakin her teknikte olduğu gibi bu teknikte de bazı sınırlılıklar vardır. Ekrana yansıyan görüntünün iki boyutlu olması ve kullanılan cerrahi aletlerin manevra kabiliyetlerinin sınırlı olması bunlar arasında sayılabilir.
Robot teknolojisinin gelişmeye başlamasıyla robotlar da cerrahide kullanılmaya başlandı ve robot yardımlı torakoskopik cerrahi denilip genellikle RATS diye kısaltılan bir cerrahi dalı ortaya çıkmış oldu. Bu dal cerrahi alanında büyük bir devrim oldu. Çünkü VATS’ın getirdiği birçok sınırlılık ortadan kalktı. Bunlardan en önemlisi RATS ile yapılan kesinin boyutu VATS’a göre çok daha küçüktü ve bu durum hastanın iyileşme sürecini kısaltıyor ayrıca ameliyatın başarı riskini de yüksek ölçüde artırıyordu.
RATS’ın işleyişinden de kısaca bahsetmek gerekirse:
İlk olarak hastanın göğüs boşluğuna dört adet 8 mm’lik ve bir adet de 15 mm’lik delik açılır. Bu deliklerden 8 mm’lik olanlar robotun kolları için kullanılırken en büyük delik ise cerrah için açılmıştır. Robot hasta kişiye yaklaştırılır ve üç kolu kullanılan aletlere takılır. Dördüncü kola ise torakoskop olarak da bilinen kamera sistemi takılır. Sonrasında cerrah, hastanın yanından ayrılarak konsol ismi verilen ayrı bir kısma geçer ve bu konsoldan hastanın içini üç boyutlu olarak görebilir. Ve master ismi verilen aparatları parmaklarıyla sanki playstation oynuyormuşçasına kontrol ederek ameliyatı gerçekleştirir. Aynı zamanda robotik cihazların kullanıldığı teknikler sayesinde aletler 540 dereceye kadar dönebilir. Bu cerraha daha hassas kesi yapabilme imkanı sunar. Ayriyeten cerrah, aletler gibi kamerayı da istediği gibi kontrol ettirebilir, isterse görüntüyü 10 kata kadar büyütebilir. Bunun dışında cerrahın yaşayabileceği el titremesi gibi durumlar bu teknik ile çok rahat engellenebilir. RATS’ın en önemli iki dezavantajı ise cerrahın dokuyu hissedememesi ve RATS’ta kullanılan cihazların VATS’a göre çok pahalı olmasıdır.
Gelecek dünyamızda RATS’a dair teknolojilerin çok yüksek bir seviyeye ulaşması ve şu anda çok büyük cerrahi işlem gerektiren ameliyatların belki de iğne ucu kadar bir kesiyle yapılabilmesi beklenmektedir.
Teşekkür
Göğüs cerrahisine ısınmamda ve göğüs cerrahisine dair yaygın kullanılan birçok terimi kavramamda katkısı olan Cerrahpaşa Tıp Fakültesi ABD’ndan saygıdeğer Prof. Dr. Akif TURNA Hocama ve Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi ABD’ndaki kıymetli doktor abilerime ve ablalarıma sonsuz şükranlarımı ve saygılarımı sunuyorum.
Yararlandığım Kaynaklar
- Sihoe A. D. (2014). The evolution of minimally invasive thoracic surgery: implications for the practice of uniportal thoracoscopic surgery. Journal of thoracic disease, 6(Suppl 6), S604–S617.
- Chen-Yoshikawa, T. F., Fukui, T., Nakamura, S., Ito, T., Kadomatsu, Y., Tsubouchi, H., … & Kawaguchi, K. (2020). Current trends in thoracic surgery. Nagoya Journal of Medical Science, 82(2), 161.
- Kernstine, K. H. (2004). Robotics in thoracic surgery. The American journal of surgery, 188(4), 89-97.
- Kanzaki, M. (2019). Current status of robot-assisted thoracoscopic surgery for lung cancer. Surgery today, 49(10), 795-802.
- Sugiyama, M., Kusumoto, E., Ota, M., Kimura, Y., Tsutsumi, N., Oki, E., … & Maehara, Y. (2016). Induction of potentially lethal hypermagnesemia, ischemic colitis, and toxic megacolon by a preoperative mechanical bowel preparation: report of a case. Surgical case reports, 2(1), 1-5.
- Buitrago, M. R., Guerrero, M. E., Eckland, K. L., Ramírez, A. M., & Vinck, E. E. (2021). Robot-assisted lobectomy in a patient with poor lung function: Another advantage of robot-assisted thoracoscopic surgery. Laparoscopic, Endoscopic and Robotic Surgery.
- Lodhia, J. V., Konstantinidis, K., & Papagiannopoulos, K. (2019). Video-assisted thoracoscopic surgery in trauma: pros and cons. Journal of thoracic disease, 11(4), 1662–1667.
Yazar:Memduh Salih Çifcibaşı
