Vücudu İstila Eden Kanserler Kalbimizi Nasıl Etkiliyor?

Kanser her yıl dünyada yaklaşık 50 milyon insanın hayatını etkiliyor.2020 yılında  IARC Küresel Kanser Gözlemevi’nin bir parçası olan GLOBOCAN 2020 veritabanına göre 2020 yılında 19.3 milyon yeni vaka ve 10 milyon kanser sebepli ölüm rapor edilmiştir.Hemen her tanı alan kanser hastası gerek tedavinin başında gerekse sonunda kemoterapi ilaçlarına maruz kalmaktadır.Fakat özellikle altta yatan bir kalp rahatsızlığı olan hastalar için bazı ilaçlar tehlike arz edebiliyor.Kanser ilaçlarının en çok hasar verdiği organların başında da kalp geldiği için,bu gibi ilaçlara uzun maruziyetler sonucunda kalp yetmezliği, hipertansiyon, ritim bozuklukları, kalp krizleri, kalp zarı iltihapları gibi birtakım yan etkilerin meydana gelmesi olayı ise kardiyotoksisite olarak tanımlanıyor…

Fotoğraf:http://dukecancerinstitute.org/news/new-book-clinical-overlap-cancer-and-heart-disease

Kardiyotoksisiteye en sık sebep olan kanser ajanları Doxorubicin,Anthracycline ve Trastuzumab gibi ilaçlardır.Antrasiklin grubu olan Doxorubicin,pankreas meme,yumurtalık,mesane,tiroit bezi,osteosarkom(kemik kanseri) gibi hastalıklarda kullanılan bir ilaçtır.Doxorubicin kaynaklı kardiyotoksisitede apoptozun(Programlı Hücre Ölümü) rolü nettir.Bununla beraber yapılan çalışmalarla birlikte ferroptoz,nekroptoz ve piroptoz gibi diğer düzenlenmiş hücre ölüm yolakları da suçlanmaya başlanmıştır.Antrasiklin grubu ilaçların en sık reçete edileni olan Doxorubicin,kullananların dörtte birinde kardiyotoksisiteye neden oluyor.Klinikte ise ilacın kullanımıyla eş zamanlı olarak veya tedavi sonrası sol ejeksiyon fraksiyonunda azalma,ventriküler duvar kalınlığında artış,aritmi ve ölümle sonuçlanabilecek kalp yetmezliği ile kendini gösteriyor.

Elbette bu ilaçların kardiyotoksisitesi ilaç dozuna bağımlı bir etki yaratıyor.2003 yılında yayınlanan bir retrospektif kohort çalışmasında,630 kişiyi kapsayan toplam 3 grup üzerinde araştırma yapıldı.2 grup meme kanserine sahip hastalardan oluşurken diğer grup küçük hücreli akciğer kanseri hastalarını kapsıyordu.Doz bağımlı gerçekleştirilen çalışmada yer alan hastalar öncesinde meme kanserinde Doxorubicin tedavisi alırken yine bir önceki çalışmayla antitümör ilaçlara karşı kalp koruyucu etkisi kanıtlanmış Dexrazoxane uygulanan hastalarken bir diğer grup,küçük hücreli akciğer kanseri hastası olup Dexrazoxane mutlak uygulanmayan,Siklofosfamid,Doxorubicin ve Vinkristin uygulanan gruptu.Bu çalışmada meme kanseri hastalarının olduğu gruptan 519 kişinin,küçük hücreli akciğer kanseri hastalarının olduğu gruptan ise 111 kişinin verileri kullanıldı.Çalışmanın sonucunda ise 400 mg/m²  doz uygulandığında Doxorubicin bağımlı konjestif kalp yetmezliği görülme oranı %5, 500 mg/m² doz uygulandığında bu risk %16, 550 mg/m²doz uygulandığında %26 ve 700 mg/m² doz uygulandığında ise %48 olduğu gösterilmiştir.Bir diğer önemli bulgu ise yaşın bu riskte kilit rol oynadığıdır.Çünkü;Doxorubicin uygulanıp 65 yaş üstündeki yaşlı hastalarda 172 kişiden 10 (5.8%) kişinin konjestif kalp yetmezliğinden etkilenmiş olmasına karşın 65 yaş altı genç hastalarda 458 kişiden 22’si(4.8%) bu durumdan etkilenmiştir.

Kanserde her ne kadar medikal tedaviler kalbin işleyişine zarar veriyor olsa da bu hastaların sternal (göğüs kafesi)bölgelerine uygulanan radyoterapi de kalpte hasar oluşturmada son derece zararlıdır.Bu nedenle takipli kanser hastalarında hem hekimlere hem de hastalara büyük görevler düşüyor.Örneğin radyoterapi veya kemoterapi tedavisi gören hastalar kendilerinde öncesinde olmayıp tedavi sonrası ortaya çıkan nefes darlığı,çarpıntı, halsizlik,yürürken ya da merdiven çıkarken nefes nefese kalma, gece uykudan boğulma hissiyle uyanma, yüksek yastıkla yatma isteği gibi semptomlar gözlemlemeye başladığında bunu onkoloji hekimlerine mutlaka belirtmelidirler.Onkologlar da bu hastaları vakit kaybetmeden kardiyolojiye yönlendirmelidirler.

Dünyada kanser prevalansının artmasıyla son yıllarda talebin çok arttığı yeni bir alan oluşmaya başladı:Kardiyoonkoloji.Kardiyolojinin bir branşı olan bu alan,kanser hastalarının kalp sağlığı üzerine yoğunlaşıyor ve hastaların hem tedavi sürecinde hem de tedaviden sonra belli bir süre daha takip edilmelerini amaçlıyor.Ayrıca bazı,kanserde dispozan faktörlerden sayılan obezite ve ateroskleroz gibi kalpte ciddi hasarlar oluşturabilen hastalıkların bu takiplerle ortadan kaldırılması da sağlanılabilir.Kardiyoonkoloji,çalışma alanının çeşitli olması ve multidisipliner bir alan olması dolayısıyla yakın gelecekte doktor adaylarının dikkatini çokça çekecek gibi gözüküyor.

Kanser hastalarının yanında,sağlıklı insanların da belli aralıklarla kalp sağlığı üzerine kontrollerinin yaptırılması son derece önemlidir.Çünkü bazen hafife alınan belirtiler ve ertelenen doktor kontrolleri nedeniyle kalp hastalıkları sinsice çoktan ilerlemiş ve kalpte ciddi hasarlar bırakmış olabiliyor.Bu yüzden başta bağışıklık sistemi düşen kanser hastaları gibi veya kortizol(kortikosteroid grubu ilaçlar) alan hastalar,obezite,diyabet,geçirilmiş kalp krizi öyküsü olan hastaların düzenli ve sık aralıklarla kardiyolojik muayenelerinin yapılması gerekmektedir.

Günde yaklaşık 100.000 defa yorulmadan bizim için atan kalbimize karşı olan tek sorumluluğumuz ise ona iyi bakmak!

Referanslar

1. Swain, S. M., Whaley, F. S., Gerber, M. C., Weisberg, S., York, M., Spicer, D., Jones, S. E., Wadler, S., Desai, A., Vogel, C., Speyer, J., Mittelman, A., Reddy, S., Pendergrass, K., Velez-Garcia, E., Ewer, M. S., Bianchine, J. R., & Gams, R. A. (1997). Cardioprotection with dexrazoxane for doxorubicin-containing therapy in advanced breast cancer. Journal of clinical oncology : official journal of the American Society of Clinical Oncology, 15(4), 1318–1332. https://doi.org/10.1200/JCO.1997.15.4.1318
2. Volkova, M., & Russell, R., 3rd (2011). Anthracycline cardiotoxicity: prevalence, pathogenesis and treatment. Current cardiology reviews, 7(4), 214–220. https://doi.org/10.2174/157340311799960645
3. Christidi, E., & Brunham, L. R. (2021). Regulated cell death pathways in doxorubicin-induced cardiotoxicity. Cell death & disease, 12(4), 339. https://doi.org/10.1038/s41419-021-03614-x
4. https://www.anadolusaglik.org/blog/kanser-hastalari-kalbini-ihmal-etmemeli
5. http://kocakfarma.com/urun-aciklama.aspx?bolumSeo=kisabilgi&id=61&lang=tr
6. Swain, S. M., Whaley, F. S., & Ewer, M. S. (2003). Congestive heart failure in patients treated with doxorubicin: a retrospective analysis of three trials. Cancer, 97(11), 2869–2879. https://doi.org/10.1002/cncr.11407
7. https://www.drozdogan.com/dunya-kanser-istatistikleri-2020-her-5-kisiden-biri-kanserle-karsilasiyor/
8. Lefrak, E. A., Pitha, J., Rosenheim, S., & Gottlieb, J. A. (1973). A clinicopathologic analysis of adriamycin cardiotoxicity. Cancer, 32(2), 302–314. https://doi.org/10.1002/1097-0142(197308)32:2<302::aid-cncr2820320205>3.0.co;2-2
9. Swain, S. M., Whaley, F. S., & Ewer, M. S. (2003). Congestive heart failure in patients treated with doxorubicin: a retrospective analysis of three trials. Cancer, 97(11), 2869–2879. https://doi.org/10.1002/cncr.11407
10. Swain, S. M., Whaley, F. S., Gerber, M. C., Ewer, M. S., Bianchine, J. R., & Gams, R. A. (1997). Delayed administration of dexrazoxane provides cardioprotection for patients with advanced breast cancer treated with doxorubicin-containing therapy. Journal of clinical oncology : official journal of the American Society of Clinical Oncology, 15(4), 1333–1340. https://doi.org/10.1200/JCO.1997.15.4.1333
11. https://www.huntervalleynews.net.au/story/7641960/heart-health-during-cancer-treatment/?cs=12

Yazar: Çağla Orbay